انحراف شست پا یا هالوکس والگوس عارضه ای است که با بیرون زدگی شست پا مشخص می شود.
علت این بیماری رشد یک برجستگی استخوانی اضافی به سمت بیرون، در انگشت شست پا است. فشار وارد شده به پا در حین راه رفتن، ایستادن طولانی مدت و پوشیدن کفش های تنگ می تواند زمینه ساز انحراف شست پا به بیرون شود.
این عارضه، شایع‌ترین ناهنجاری تغییر شکل پا و پنجه پا است. ۲۳٪ از افراد ۱۸ تا ۶۵ ساله و بیش از ۳۵٪ از افراد بالای ۶۵ سال، به هالوکس والگوس مبتلا هستند. این مشکل با توجه به فرم به خصوصی که برای پنجه پا ایجاد می‌کند با عناوین بونیون (بونیونت) یا قوز شست پا نیز شناخته می‌شود.
هالوکس والگوس، علاوه بر مسئله زیبایی می‌تواند بسیار دردناک باشد و بر کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارد. این عارضه در صورت عدم درمان، در مراحل پیشرفته می‌تواند راه رفتن را هم غیرممکن کند. برای درمان شست پای کج در منزل، ابتدا توصیه به پوشیدن کفش مناسب و استفاده از پدهای مخصوص و فاصله دهنده‌های انگشتان پا می‌شود. اگر این روش‌ها، باعث کاهش انحراف شست پا نشد، آن‌وقت برای درمان نیاز به جراحی است.
روش‌های درمان بدون جراحی در مراحل اولیه بسیار مؤثرتر هستند، به همین دلیل مراجعه زودهنگام و آغاز سریع درمان بسیار مهم است. هالوکس والگوس، شیوع بالایی در جامعه دارد؛ این عارضه در زنان و در سنین سالمندی بیشتر دیده می‌شود.
علت کج شدن انگشت شست پا چیست؟
برای ابتلا به هالوکس والگوس، نمی‌توان یک دلیل مشخص آورد. درواقع می‌توان گفت تأثیر هم‌زمان چندین عامل مختلف در ایجاد این بیماری نقش دارد. ژنتیک یکی از عوامل مؤثر در ابتلا به آن است. برخی ژن‌ها، باعث انعطاف‌پذیری بیشتر رباط ها شده و به این ترتیب احتمال به وجود آمدن بونیون را بیشتر می‌کنند. به همین دلیل این عارضه تا حدی زمینه ارثی و خانوادگی دارد.
پوشیدن کفش نامناسب و تنگ، ایستادن طولانی مدت و فشاری که در حین راه رفتن به پا وارد می‌شود، در کسانی که زمینه ارثی بیماری را دارند، می‌تواند علت هالوکس والگوس و انحراف شست پا باشد. داشتن برخی از ریسک فاکتورها هم احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد؛ این عوامل عبارت‌اند از:
- پای پهن: یکی از علل شایع هالوکس والگوس یا بونیون ضعف مادرزادی بافت همبند است. این مشکل بر تاندون‌ها تأثیر گذاشته و باعث می‌شود که قوس‌های طولی و عرضی پا بی تحرک شوند و عارضه‌ای که به نام ” پای پهن” نامیده می‌شود ایجاد شود. در این عارضه قوس عرضی پا کاهش یافته و انگشتان راستای طبیعی رو به جلوی خود را از دست می‌دهند. بنابراین پای پهن شایع‌ترین یافته اولیه در ایجاد هالوکس والگوس است.
- جراحات و وارد شدن آسیب به پا: بد شکل شدن پا پس از آسیب‌هایی ناشی از تصادف و سایر موارد، به عنوان مثال شکستگی، نیز می‌تواند موجب هالوکس والگوس شود. حتی تغییرات التهابی در مفاصل (آرتریت) نیز ممکن است باعث قوز شست پا شود.
- کفش نامناسب: پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند بسیار تنگ برای سال‌های طولانی، معمولا باعث ایجاد هالوکس والگوس می‌شود. اگر بخش بزرگی از وزن بدن دیگر روی پاشنه و قوس طولی پا وارد نشده، و در عوض بر پنجه ظریف پا وارد شود، قوس عرضی جلوی پا ثبات خود را از دست داده و در نتیجه عارضه ” پای پهن” ایجاد می‌شود.
به همین دلیل هالوکس والگوس زنان را بیشتر درگیر می‌کند. در اثر هالوکس والگوس، انگشت شست پا به طور مداوم به سمت دیگر انگشتان پا حرکت می‌کند. به همین دلیل، کشش عضلات متصل تغییر کرده و باعث می‌شوند شست باز هم بیشتر به سمت بیرون کشیده شود. کفش‌های پاشنه بلند و وزن اضافی که با پوشیدن این کفش‌ها روی پنجه پا وارد شده و باعث پهن‌تر شدن مداوم پنجه می‌شود، بیشتر و بیشتر باعث ایجاد و پیشرفت هالوکس والگوس می‌شود. - چاقی و ایستادن طولانی: سایر عوامل مرتبط با فشار که به ایجاد هالوکس والگوس کمک می‌کند عبارتند از: اضافه وزن داشتن و ایستادن‌های طولانی مدت که می‌توانند باعث بی‌ثباتی تاندون‌ها در ناحیه پنجه شده و به این ترتیب باعث افت قوس عرضی پا می‌شود.
- بیماری های التهابی که باعث درگیری مفاصل پا می شوند، مانند آرتریت روماتوئید
چه کسانی معمولا دچار عارضه بیرون زدگی انگشت شست پا می شوند؟
هالوکس والگوس عمدتا زنان را درگیر می‌کند (۹۰٪ از بیماران مبتلا زنان هستند). نرخ هالوکس والگوس با افزایش سن افزایش می‌یابد. با این حال، برخی از زنان بسیار جوان و همچنین مردان نیز به این عارضه مبتلا می‌شوند. بنابراین علت اصلی قوز شست پا، وارد آمدن فشار بیش از حد بر پنجه و ژنتیک است.
ابتلا به این عارضه در کشورهایی که مردم پابرهنه هستند و یا کفش‌های راحت، کفش‌های جلو باز و صندل می‌پوشند به ندرت اتفاق می‌افتد.
علائم انحراف شست پا
- تغییر جهت بیش از 10 درجه انگشتان شست پا به سمت خارج
- ناتوانی در خم کردن انگشت شست پا یا احساس درد و سوزش شدید هنگام تلاش برای خم کردن آن
- ناتوانی در پوشیدن کفش های معمولی
- ضخیم شدن پوست یا ایجاد میخچه در پا
- انگشت چکشی (سفت شدن و دردناک شدن تاندون های انگشت شست پا)
- بی حسی در انگشت شست پا
- به طور معمول، انگشت شست حول محور خود چرخیده است
- اولین استخوان متاتارس به سمت لبه داخلی پا بیرون زده است
- وجود پینه (پینه استخوانی) در ناحیه مفاصل متاتارسوفالانژال
- در برخی موارد التهاب، تورم و قرمزی پوست و بورس (کیسه سینوویال)
- مسطح شدن قوس عرضی پا و پهن شدن پنجه و سینه پا
- کاهش انعطاف پذیری و یا ثابت شدن ناهنجاری
- مشاهده تغییر شکل و ناهنجاری در انگشت مجاور
روش های درمان هالوکس والگوس یا انحراف شست پا
روش های مختلفی برای درمان عارضه هالوکس والگوس وجود دارد. البته بهترین درمان پیشگیری است. برخی از روش های درمانی به شرح زیر است:
- درمان های ارتوپدی برای هالوکس والگوس
- اسپیلنت های مخصوص دورکننده شست پا: محصولات سیلیکونی SpencoGEL موجود در فروشگاه تجهیزات پزشکی دکتر طب، می توانند التهاب را کاهش داده و شدت درد را کم کنند.
- تغییر کفش، استفاده از کفش مناسب و کفی های مخصوص کفش برای کم کردن فشار وارده به انگشتان پا و همچنین از کفش هایی که پنجه پهن تری دارند، استفاده کرد.
- مسکن ها: استفاده از داروهای ضد التهاب، غیر استروئیدی، در کنار استفاده از کمپرس یخ، می تواند به کاهش درد و التهاب در محل ضایعه کمک کند.
